WELL TALK: Wywiad z Agnieszką Servaas, założycielką Play Sustain Foundation: „Drugi obieg to dziś atut, a nie wstyd”

Jednym z najważniejszych elementów dyskusji o przyszłości zrównoważonego rozwoju — a także o budowaniu poczucia wspólnoty, odpowiedzialności i współdziałania — jest edukacja.

Edukacja o tym, że każdy wybór ma znaczenie, że najmniejsza decyzja może pociągnąć za sobą kolejne zmiany, i że dopóki myślimy wyłącznie o sobie, trudno będzie nam zbudować świat, w którym liczy się dobro wspólne. Prawdą jest, że w gąszczu opinii, zmieniających się trendów i kultu konsumpcji łatwo odrzucić odpowiedzialność lub przymknąć na nią oko. Tym bardziej potrzebujemy inicjatyw, które przypominają, że każdy zakup odbywa się czyimś kosztem: środowiska, ludzi pracujących w niesprawiedliwych warunkach czy przyszłych pokoleń.

Z tą myślą powstało Play Sustain — polska fundacja, która łączy troskę o otoczenie z dobrą zabawą i pokazuje, że dbanie o przyszłość może być przyjemne i inspirujące. Zamiast budować przekaz na lęku przed katastrofą klimatyczną, Play Sustain zmienia narrację wokół zrównoważonego rozwoju: udowadnia, że świadome wybory, upcycling czy zakupy z drugiej ręki są nie tylko odpowiedzialne, ale też modne, twórcze i ciekawe. To m.in. o tym udało mi się porozmawiać z Agnieszką Servaas, pomysłodawczynią fundacji i inicjatorką konkursu Play Sustain Designer, którego kolejna edycja zbliża się do finału, wieńczonego pokazem mody upcyklingowej i, po raz pierwszy, mody digitalowej.

Maria Jasek, Well.pl: Fundacja Play Sustain to właściwie pierwsza polska inicjatywa, która podchodzi do tematu mody cyrkularnej w sposób tak kompleksowy sposób – z jednej strony wspierając projektantów, a z drugiej pomagając biznesowi w wprowadzaniu niezbędnych zmian strategicznych. Jaka jest historia powstawania Fundacji i kiedy, jako zespół osób z doświadczeniem w sektorze tekstylnym, dostrzegliście, że polski rynek wymaga stworzenia platformy integrującej projektantów, przedsiębiorców oraz instytucji działające na rzecz zrównoważonej branży?

Agnieszka Servaas, prezeska Play Sustain Foundation: Fundację Play Sustain założyliśmy w 2019 roku razem z moim mężem i partnerem zawodowym, Bertusem Servaas. Powołaliśmy fundację z pasji do edukacji i przekonania, że to najlepsza inwestycja w młode pokolenie. Wieloletnie doświadczenia zawodowe i konsekwentne tworzenie biznesu w oparciu o gospodarkę o obiegu zamkniętym pozwoliły nam zrozumieć, że polski rynek mody potrzebuje otwartej i zdefiniowanej platformy.

W DNA fundacji zakodowaliśmy ekologię życia, która stanowi nasz fundament w każdym z działań. Ekologia życia to dążenie do równowagi w byciu i działaniu. To budowanie całego ekosystemu opartego na relacji człowiek-środowisko-biznes.

To zresztą potrzeba znajdująca swoje odzwierciedlenie w liczbach. Choć moda często bywa postrzegana zbyteczna, w rzeczywistości jest jednym z ważnych filarów światowej gospodarki i rynku pracy, który wymaga restrukturyzacji. Dokładnie. Na przykład portal www.uniformmarket.com podaje, że w 2025 r. szacowana wartość globalnego rynku odzieży wyniesie 1,84 mld USD, co stanowi 1,63% światowego PKB. Skalę pokazuje też poziom zatrudnienia – spośród 3,62 miliarda osób zatrudnionych na całym świecie, 430 milionów pracuje w branży modowej i tekstylnej. Z kolei Statista Market Insights podaje, że przy prognozowanej wielkości rynku wynoszącej 276,42 mld USD w 2025 r., większość przychodów generowana będzie w Chinach. W odpowiedzi na wyzwania rynku, które zidentyfikowaliśmy, zarówno te ekonomiczne jak i środowiskowe oraz społeczne (tu można wymienić chociażby luki w łańcuchach dostaw, rozbieżność między świadomością ekologiczną a wyborami konsumenckimi czy przyzwolenie na nadmiar, który ma konsekwencje ilościowe i jakościowe), zdecydowaliśmy, że trzeba działać. A jak? – przez edukację. I tak od 2022 roku, odkąd Fundacja Play Sustain zdefiniowała swoją misję i cele budujemy poprzez różnorodne działania świadomość i wrażliwość konsumencką. Wspieramy kształcenie kompetencji przyszłości między innymi projektantów mody cyrkularnej i osób, które chcą tworzyć rynek oparty o ekonomię cyrkularną.

„Moda upcyklingowa to moda przyszłości”

Na początku XXI wieku do rynku wtórnego, głównie w postaci second handów podchodzono z dużym sceptycyzmem – używane tkaniny powszechnie kojarzyły się ze wstydem i mało kto przyznawał się, że ubiera się w lumpeksach. Dziś narracja jest zupełnie inna, bo korzystanie z rynku wtórnego to atut, podobnie jak upcycling promowany przez projektantów. Jak ta transformacja - czyli rosnące zainteresowanie i przychylność wobec drugiego obiegu - wygląda “od środka”? Co jeszcze może, a raczej powinnna zdziałać edukacja?

Transformacją rynku odzieżowego zajmuję się od 25 lat. W drugim obiegu jest jeszcze wiele do zrobienia, ale faktycznie w tym czasie postrzeganie używanych ubrań zmieniło się. Potencjał dostrzegają zarówno producenci tekstyliów jak i konsumenci. Według opublikowanych przez Statista Research Department, we wrześniu 2024 danych, w 2023 r. wartość globalnego rynku odzieży używanej i odsprzedawanej szacowano na 197 mld USD. Na tej podstawie przewiduje się, że wartość ta gwałtownie wzrośnie w nadchodzących latach, zwiększając się o około 100 miliardów dolarów do 2026 roku. To obiecujące dane, jeśli realnie wpłyną na status produkcji nowych ubrań, bo obecnie na końcu i tak zaledwie jeden symboliczny procent tekstyliów jest poddawany recyklingowi. I znowu systemowym rozwiązaniem jest edukacja.

Zmiana postaw konsumenckich może kształtować rynek odpowiedzialnej mody lepiej niż niejedne regulacje. Oczywiście kompleksowe strategie przynoszą najlepsze efekty, dlatego warto inwestować także w nowe technologie ograniczające tekstylne odpady. Jako przykład posłużę się sprawdzonym przykładem – w VIVE Group, w firmie, w której obecnie pełnię funkcję Przewodniczącej Rady Nadzorczej, od trzech dekad promujemy ideę recyklingu tekstyliów w Polsce i Europie. VIVE tworzy m.in. kompozyt VIVE TEXCELLENCE, wykorzystywany do produkcji elementów małej architektury, i konsekwentnie dąży do zamknięcia obiegu tekstyliów.

Nowym projektem VIVE Group jest butik Dreslow — pierwszy w Polsce sklep w 100% poświęcony modzie cyrkularnej. Od maja dostępne są dwie lokalizacje: w warszawskiej Galerii Arkadiai i w Galerii Młociny (od 15 maja). Dreslow oferuje przede wszystkim kolekcje projektantów upcyklingowych, jak i perełki vintage czy jakościową odzież z historią. Co ważne, butik pełni też rolę edukacyjną, a Fundacja Play Sustain współtworzy jego koncepcję, kształtując odpowiedzialne postawy klientów. Drugi obieg ma również wpływ na wzrost popularności dóbr luksusowych: coraz więcej osób sięga po produkty topowych marek właśnie z rynku wtórnego.

Do tej pory najbardziej widocznym elementem działań fundacji był konkurs Designera Play Sustain finalizowany galą z pokazem kolekcji finalistów, który, swoją drogą, czeka nas już za miesiąc. Wokół Play Sustain gromadzi się pokaźna społeczność - z jakim nastawieniem młodzi projektanci podchodzą do tego projektu?

Konkurs Designers Play Sustain to faktycznie najbardziej rozpoznawalne przedsięwzięcie Fundacji. Od początku chcieliśmy „zacząć z wysokiego C” — i to z kilku powodów. Moda upcyklingowa, w naszym przekonaniu, jest modą przyszłości. Jeśli naprawdę — nie tylko deklaratywnie — chcemy, by branża stała się bardziej przyjazna środowisku, a góry śmieci nie przesłaniały nam świata, potrzebne są inicjatywy, które skutecznie przywracają do obiegu już wyprodukowaną odzież.Dzięki wspólnym wartościom budujemy społeczność projektantów, którzy chcą wykorzystywać swój talent i kreatywność w dobrej sprawie. Młodzi twórcy Designers Play Sustain to pionierzy ruchu upcyklingowego — udowadniają, że cyrkularna moda nie oznacza rezygnacji z estetyki ani unifikacji stylu. Przeciwnie: alternatywne, artystyczne formy przetwarzania istniejących ubrań czynią modę jeszcze bardziej indywidualną i wyjątkową. Choć często mówimy o „młodych projektantach”, konkurs nie wyznacza górnej granicy wieku, co widać po różnorodności naszych finalistów. Łączy ich świeże spojrzenie na modę i chęć zmiany świata na lepsze.

A jakie narzędzia oraz wsparcie daje projektantom współpraca z Play Sustain?

Wspieramy rozwój projektantów przez zaufanie, zaangażowanie i dedykowany program edukacyjny, który w tym roku obejmuje ponad 40 godzin warsztatów. Uczestnicy poszerzają kompetencje przedsiębiorcze oraz rozwijają umiejętności związane z nowymi technologiami. Część z nich stworzy i zaprezentuje w czerwcu własne kolekcje wirtualne. Organizowane spotkania — takie jak Press Day czy Boot Camp — oraz współpraca z partnerami konkursu otwierają przed uczestnikami realne możliwości rozwoju w branży, a także szanse na zdobycie atrakcyjnych nagród finansowych i rzeczowych. To także, a może należy powiedzieć – przede wszystkim – budowanie zespołu ekspertek i ekspertów, którzy wspierają rozwój talentów. Jedną z takich osób jest reżyser pokazów mody i wielkoformatowych widowisk na całym globie – Waldek Szymkowiak, który tworzy Galę Designers Play Sustain i skutecznie namówił nas na wejście w świat mody digitalowej.

Zielona transformacja w polskiej modzie

Zamknięcie obiegu marki – czyli stworzenie pełnego cyklu od projektowania, przez produkcję i dystrybucję, aż po użytkowanie oraz recykling – to, w dużym skrócie, plan mody cyrkularnej. Na jakim etapie są obecnie polskie marki w kontekście wdrażania takich modeli i na jakich konceptach powinny się wzorować?

Polskie marki coraz częściej deklarują zieloną transformację, a wiele z nich — zwłaszcza te autorskie — stawia dziś klienta w centrum uwagi. Jednak dobre praktyki wymagają nie tylko zmian komunikacyjnych, ale przede wszystkim przemodelowania założeń biznesowych oraz zmiany postaw konsumenckich.Producent powinien oferować wartościowy, dobrej jakości produkt, powstający w sposób etyczny i przy wykorzystaniu bardziej lokalnych łańcuchów dostaw. Klient, świadomy procesu powstawania odzieży, kupuje wtedy nie tylko kolejną rzecz, ale również pewną wartość i historię, z którą może się identyfikować. Takie podejście sprzyja większej uważności w zakupach — zarówno dlatego, że odpowiedzialna moda często kosztuje więcej, jak i dlatego, że świadomy wybór staje się aktem troski o coś więcej niż własną garderobę.

Oczywiście wciąż istnieje pewien konflikt — cena nadal w dużej mierze determinuje decyzje zakupowe. Jednak głęboko wierzę, że działania edukacyjne, takie jak te podejmowane przez Fundację Play Sustain oraz przez świadome marki modowe, pomogą nam ostatecznie porzucić przekonanie, że nadmiar rzeczy może prowadzić do szczęścia.